تحلیل پس‌لرزه‌های زمین‌لرزه 16 فروردین 1396 دوقلعه فریمان بر اساس داده‌های یک شبکه لرزه‌نگاری محلی موقت

در ساعت 10:39:10 صبح روز 16/1/1396 (مطابق با 6:09:10 به وقت جهانی روز 05/04/2017) زمین‌لرزه‌ای با بزرگی ML=6 روستای دوقلعه در 46 کیلومتری شمال‌شرقی فریمان از توابع خراسان‌رضوی را تخریب کرد. رو مرکز این زمین­لرزه در 81/35 درجه عرض شمالی و 36/60 درجه طول شرقی و عمق 13 کیلومتری محاسبه شد. پس از وقوع زمین‌لرزه اصلی پس‌لرزه­های فراوانی به‌وقوع پیوست که بزرگ‌ترین آنها حدود 14 ساعت بعد از زمین‌لرزه اصلی با بزرگی ML=5.5 خراسان‌رضوی را به‌شدت لرزاند. با توجه به پیشینه لرزه‌خیزی تاریخی و دستگاهی، علی‌رغم اینکه پهنه خراسان‌ از مناطق فعال و لرزه­خیز ایران است اما در منطقه فریمان به‌جز چند مورد، زمین­لرزه بزرگی گزارش نشده است. بلافاصله پس از وقوع این زمین­لرزه یک شبکه موقت محلی با توانمندی 16 ایستگاه لرزه‌نگاری و سه ایستگاه شتاب‌نگاری به‌مدت 36 روز توسط پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در منطقه نصب شد و فرصت مناسبی برای بررسی توزیع مکانی پس‌لرزه­ها، شناخت گسل مسبب و ویژگی‌های زلزله شناختی این زمین­لرزه که در ایالت لرزه‌زمین‌ساختی کپه‌داغ قرار دارد را فراهم آورد که در این پژوهش پس از به‌دست آوردن نسبت سرعت موج P به S به روش واداتی، بهینه‌سازی مدل یک‌بعدی اولیه انجام گرفته و پس‌لرزه­ها مجدداً تعیین محل شده­اند. سازوکارهای به‌دست آمده از روش ترکیبی پلاریته و نسبت دامنه بیانگر این است که روند گسل مسبب آنها غالباً به‌صورت شمال­غربی-جنوب­شرقی است. توزیع پس‌لرزه­ها نیز روندی شمال‌غربی-جنوب­شرقی نشان می­دهد که در ادامه گسل مزدوران و هم‌راستا با گسل فریمان می‌باشد اما با توجه به اینکه نوع سازوکارها غالباً فشاری و فشاری با مؤلفه امتداد‌لغز بوده است لذا احتمال اینکه گسل مسبب گسل مزدوران باشد بیشتر است. نمودار توزیع عمقی پس‌لرزه­ها بیانگر آن است که عمده پس‌لرزه­ها در محدوده 8-4 کیلومتر از سطح زمین رخ داده­اند. علاوه‌بر آن با ترسیم پروفیل­هایی در راستا و عمود بر روند پس­لرزه­ها مشاهده شد که عمق غالب پس­لرزه­ها کمتر از 10 کیلومتر همراه با به‌خط‌شدگی کاملاً واضح با شیب به‌سمت شمال‌شرقی می­باشد. نتایج کلی این مطالعه نشان می­دهد که فعالیت لرزه­ای گسل پی­سنگی در عمق کمتر از 10 کیلومتر صورت گرفته است بنابراین ضرورت رعایت دقیق مقررات ساخت‌وساز بر اساس معیارهای فنی استاندارد در طراحی و ساخت بناهای مسکونی و صنعتی در منطقه فریمان برای کاهش آسیب­های وسیع ناشی از زلزله­های مخرب آتی اجتناب‌ناپذیر است.